Fiets & Diefstalshow

“Goedkope sloten hebben altijd wel een zwak punt”

   Kelly van Zuijdam, Student Journalistiek & Nieuwe Media, Universiteit Leiden

 

Marc Beek wist vroeger op slimme wijze een fiets eigen te maken. Inmiddels runt hij al twintig jaar adviesbureau BeeWise, waarin hij met diverse antidiefstalcampagnes fietsers bewust maakt van de risico’s en het voorkomen van fietsdiefstal. Negentien jaar geleden begon hij met de Fiets- en diefstalshow: een stunt om tegen het zere been van de politie te schoppen, die op dat moment weinig aan fietsdiefstallen deed. In zijn shows legt hij zijn publiek uit hoe je nou eigenlijk een fiets kan stelen.

 

Om maar meteen met de deur in huis te vallen: was u vroeger zelf fietsendief?

“Nou, op zo’n vraag krijg je natuurlijk nooit een eerlijk antwoord. Nee, ik heb nooit officieel gestolen. Ik heb in Groningen gewoond, ook een studentenstad, en ik trainde daar altijd heel vroeg in de ochtend. Dan lag de hele stad bezaaid met gejatte fietsen die waren opengebroken en ergens waren gedumpt. Ik zette die fietsen vervolgens op slot. In mijn tijd duurde het een jaar voor een gestolen fiets niet meer in het registratiesysteem van gestolen fietsen zat. Nu werkt dat niet meer zo. Maar ik liet zo’n fiets dan gewoon een jaar op straat staan en als die er dan nog stond, dan had ik een fiets. Dat is geen stelen.”

 

Is het volgens u moeilijk om fietsendieven te pakken?

“Nou, er is een categorie die het heel professioneel aanpakt. Daarvan snappen we eigenlijk nog steeds niets waar al die fietsen blijven. Maar er is ook een categorie gelegenheidsdieven: vaak studenten zelf. En dan heb je nog de kruimeldieven: de drank- en drugsverslaafden. Die hebben al hun vaste puntjes. Studenten jatten een fiets, maar blijven zelf ook in de stad, dus die fiets blijft daar ook rondrijden. Als je alle fietsen controleert, dan vis je die er wel tussenuit. Als je zo’n fiets vervolgens blijft controleren en de eigenaar aanhoudt, kan je de dief een strafblad geven. De straf op fietsdiefstal is relatief hoog. Het effect voor bijvoorbeeld een student Rechten is enorm schadelijk, omdat je bij een sollicitatie geen verklaring omtrent goed gedrag kan afgeven.”

 

Hoe komt het dat er in zo veel studentensteden fietsen worden gestolen?

“Er worden niet in alle studentensteden veel fietsen gestolen. Opvallend is dat het aantal fietsdiefstallen in steden waar Rechten wordt gestudeerd hoger ligt dan in steden met technische universiteiten, terwijl je zou verwachten dat juist de technici weten hoe zoiets werkt. In Leiden ligt het aantal fietsdiefstallen per inwoner dus hoger dan in Delft. Maar het heeft vaak ook met normen en waarden te maken. In de provincie wordt relatief minder gestolen dan in de grote steden. Dat komt vooral omdat de markt om een gestolen fiets te kopen niet overal even groot is. Dat is ook al het grote verschil tussen Nederland, België en Duitsland. Als je in Nederland bij het koffiezetapparaat zegt dat je voor weinig geld een mooie fiets hebt gekocht, dan zeggen anderen al snel: ‘doe mij er ook maar een!’ In België zijn ze al iets voorzichtiger: ‘nou, het hoort eigenlijk niet, maar doe er voor mij misschien ook maar eentje.’ En in Duitsland kan je meteen afscheid nemen, want daar word je ontslagen.”

 

In Leiden wordt er opvallend veel bij het station gestolen. Waarom het station?

“Hoe meer beweging, hoe chaotischer het beeld en hoe minder snel het opvalt. Als er heel veel publiek rondloopt, dan kun je gewoon je tas over de fiets heen leggen. Vanuit de tas kun je dan met gereedschap het slot openmaken. Dat valt niet op, want iedereen zet zijn tas wel eens op zijn fiets. Bovendien, als je gestoord wordt, dan loop je toch even weg? Een typische theorie van officiële slotenmakers is dat een slot ‘goed’ is, wanneer het binnen drie minuten niet opengaat. Maar een dief, een junk zeker, heeft toch geen dagbesteding. Dus als hij er een dag over doet, dan doet hij er een dag over. Dan kom je later gewoon weer terug.”

 

Waar let je dan op bij het stelen van een fiets?

“Het punt bij het station in Leiden is dat er nog steeds een nieuwe stalling moet komen. Er zijn structureel te weinig plekken, dus veel fietsen staan los. En een fiets die los staat, zet je eerst 10 meter opzij, dan 20 meter, dan zet je hem om de hoek, en dan kan je hem ’s avonds ophalen en thuis in alle rust openbreken. Hoe zwaar het slot ook is, als hij niet vast staat, kan je hem zo meenemen. En dan zijn er nog de bekende zwakke sloten. Alles wat de Action momenteel verkoopt, is erg zwak. Ze hebben bijvoorbeeld een aantal plastic kabelsloten die je met een knijptang makkelijk door kan knippen. Zelfs dat staaldraad binnenin is heel zwak. Als je dat weet, ga je gewoon op zoek totdat je weer zo’n mooi gekleurd slotje van de Action tegenkomt.”

 

Geeft het een kick om fietsen te stelen?

“Ik denk dat de beloning relatief gewoon heel makkelijk is, vooral voor degene die voor zichzelf een keer een fiets hebben gejat. Het is een vicieuze cirkel. Als jouw fiets gestolen is, steel je er sneller een terug. En als dat zo makkelijk gaat, dan steel er ook een paar voor je vrienden en op een gegeven moment wordt het handel. Zeker als je een te dure kamer in het centrum hebt. Je kijkt gewoon even naar buiten of er een fiets los staat. Dan moet je wel even opletten dat die niet van je huisgenoot is. Vervolgens haal je die fiets binnen, slijp je hem open en dan heb je er weer een.”

 

Fietsdiefstallen is over het algemeen geen sexy onderwerp. Hoe komt dat denkt u?

“In het algemeen wordt een gemeente afgerekend op de veiligheidsmonitor: het onveiligheidsgevoel van mensen. Als er in jouw huis wordt ingebroken, dan geeft dat een heel naar gevoel. Je voelt je onveilig, omdat het direct inbreuk maakt op jouw privacy. Maar als jouw fiets gestolen wordt, is dat gewoon stom. Mensen hebben bij een gestolen fiets geen onveiligheidsgevoel. Wanneer de gemeente fietsdiefstallen op gaat lossen, wordt haar veiligheidsmonitor dus ook niet beter. Daardoor houdt een gemeente zich al snel met andere zaken bezig.”

 

U bent de bedenker van de Fiets- en Diefstalshow. Kunt u iets vertellen over deze show?

“Ik begin mijn show altijd met een losstaande fiets die ik oppak en open slijp. Dat geeft een heerlijke vonkenregen en een hoop herrie, dus dan heb ik direct de aandacht van het publiek. Vervolgens ga ik met verschillende soorten gereedschap aan de slag, want voor sommige sloten heb je zwaar gereedschap nodig en voor andere weer een klein tangetje. Dat maakt het stelen van een fiets toch wel een vaardigheid. Wat ik daarmee wil overbrengen is dat je een echt goed slot moet hebben. Goedkope sloten hebben altijd wel ergens een zwak punt. En aan het eind van de show pak ik dan een fiets met een goed slot die alleen is vastgemaakt door het voorwiel. Dan haal ik het voorwiel eraf, pak ik het voorwiel uit een andere fiets en rijd ik zo weg. Maar ik vraag altijd wel aan de agent, als die ter plaatste is, of ze me dan willen pakken. Anders geeft het zo’n verkeerd beeld voor het publiek.”

 

Heel cliché, maar waarom is dit zo belangrijk?

“Omdat Nederlanders vrij eigenwijs zijn. Ze weten wel hoe ze een fiets op slot moeten zetten, want ze fietsen al hun hele leven. Dus als je alleen maar met het verhaal komt ‘zet je fiets nou op slot’, valt dat op een hardstenen vloer. Je moet mensen bewust maken van het feit dat hun gedrag niet werkt. Dat is ook grappig aan het ringslot, die ook wel de bijnaam veiligheidsslot heeft. Maar die veiligheid heeft niets te maken met ‘veilig voor je fiets’, maar met de ingebouwde kinderslotbeveiliging. Alleen bij mensen is het begrip ‘veiligheidsslot’ blijven hangen en zij denken dat het een uitstekend slot is. Dat is niet zo. Ik moet echt overbrengen dat bepaalde sloten teleurstellend zwak zijn.”

 

Is er een manier waarvan je 100% zeker weet dat je fiets veilig is?

“Nee, dat weet je nooit zeker. Dat is het nadeel van sloten; ze moeten ook altijd open kunnen. En je kan een slot op zijn minst openslijpen. Daarnaast wordt op een gegeven moment niet het slot de zwakste schakel, maar hetgeen waaraan die bevestigd is. Ik heb voorbeelden waarbij het slot zo sterk is dat dieven niet het slot doorgeknipt hebben, maar de stalling. Er zit dus wel een max aan wat je zelf kunt doen. Maar je moet op zijn minst het risico verkleinen. Als je een acht millimeter gehard stalen ketting hebt, ben je in ieder geval de gelegenheidsdieven en de meeste kruimeldieven voor. En als je fiets dan niet heel erg bijzonder is, dus geen e-bike, en je legt hem ergens aan vast, waarom zou een dief dan jouw fiets stelen als de fietsen ernaast meer waard zijn of makkelijker te stelen zijn?

 

Dus eigenlijk kan je je fiets het beste in een bewaakte stalling neerzetten?

“Er zijn type fietsen die je inderdaad niet op straat moet achterlaten, want ze worden zo meegenomen.”

 

De drie beste tips om je fiets veilig te stellen?

“Een tweede slot, zet je fiets ergens aan vast, en zorg dat je hem op een legale plek zet. Want als je hem aan een brugleuning of lantaarnpaal vastmaakt, dan raak je hem misschien niet kwijt aan een dief, maar wel aan de gemeente.”